Suplementy w ciąży
Ciąża to niewątpliwie jeden z najpiękniejszych okresów w życiu każdej kobiety. Przygotowujemy się na powitanie maluszka, kompletujemy wyprawkę, kupujemy ubranka i dekorujemy pokój. Chcemy przecież, żeby dostał wszystko, co najlepsze.
Nie bez powodu kobiety, które spodziewają się potomstwa, często słyszą, że “muszą jeść za dwoje”. To poniekąd prawda, ponieważ organizm kobiety musi zaspokoić nie tylko własne potrzeby, lecz także potrzeby nowo rozwijającego się życia. A zatem, co jest niezbędne, żeby zapewnić maleństwu prawidłowy rozwój? Czy i jakie suplementy w ciąży powinniśmy przyjmować? Gdzie je kupić?
Przede wszystkim, każdy suplement diety powinien być konsultowany z lekarzem prowadzącym, w oparciu o aktualne wyniki badań!
Popularny i bardzo ważny kwas foliowy
Chyba każda młoda kobieta słyszała o suplementacji kwasem foliowym w ciąży. Istnieje szereg badań, które jednoznacznie potwierdzają jego pozytywny wpływ na prawidłowy przebieg ciąży.
Po co suplementować kwas foliowy w ciąży?
Przyjmowanie go w pierwszym trymestrze chroni płód przed wadami ośrodkowego układu nerwowego, w tym przed wadami cewy nerwowej, które mogą prowadzić do bezmózgowia czy przepukliny oponowej. Dodatkowo zażywanie kwasu foliowego aż do porodu wpływa pozytywnie na funkcje kognitywne dziecka. Naukowcy zbadali również mechanizm metabolizowania owego kwasu podczas ciąży i wysnuli wniosek, że przyjmowanie więcej niż 400 mikrogramów (0,4 mg) nie zwiększało skuteczności jego działania. Zatem zalecana dzienna dawka dla kwasu foliowego to nie więcej niż 0,4 mg dziennie.
Kiedy zacząć suplementować kwas foliowy?
Co najmniej 4 tygodnie przed zajściem w ciążę – planowanie ciąży ułatwi wybranie tego najlepszego momentu. Dodatkowo kwas foliowy naturalnie występuje w wielu warzywach liściastych, w tym najliczniej w szpinaku. W formie suplementów najczęściej jest dostępny w formie tabletek.
Kwas foliowy CIĄŻĄ – to musisz wiedzieć
Czym jest gen MTHFR? To gen, który odpowiada za właściwe przetwarzanie i wchłaniania kwasu foliowego, czyli witaminy, którą dostarczamy sobie m.in. z pożywieniem. Mutacja genu MTHFR zaburza przetwarzanie folianów w organizmie. Co najważniejsze problem ten może dotyczyć nawet co drugiej Polki. Żywność, która obecnie zawiera znacznie mniej naturalnie występującego kwasu foliowego niż dawniej, dodatkowo wzmaga ryzyko jego niedoboru w organizmie. Dlatego w przypadku zdiagnozowania mutacji genu MTHFR zaleca się przyjmowanie L-metylofolianu.
Jaka jest różnica między kwasem foliowym a L-metylofolianem? Kwas foliowy i metylofolian (kwas lewomefoliowy) to dwie postaci witaminy B9 o różnym zakresie działania. Metylofolian to aktywna postać kwasu foliowego. Nie jest syntetyzowany przez organizm, więc musi być dostarczany z pożywieniem lub suplementacją.
Skąd mam wiedzieć, że jestem nosicielką mutacji genu MTHFR? Odpowiedź jest prosta: wykonaj test na obecność tego genu.
Kwas DHA (dokozaheksaenowy), czyli kwasy omega-3
O kwasie omega-3 słyszy się tak często, że aż nie sposób nie znać jego podstawowych właściwości. Ma działanie przeciwzapalne, obniża poziom trójglicerydów we krwi, chroni przed zawałem serca oraz ma pozytywny wpływ na funkcje kognitywne. A to tylko nieliczne z jego wspaniałych właściwości. Jak kwas DHA wpływa na organizm kobiety w ciąży?
Kwas omega-3, a w szczególności kwas DHA, ma pozytywny wpływ na prawidłowy rozwój neurologiczny dziecka. Ma on bowiem właściwości neuroprotekcyjne i przeciwstarzeniowe mózgu. Chroni także przed chorobami neurodegeneracyjnymi. Dodatkowo przyjmowanie kwasu omega-3 może zmniejszyć prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu.
Źródłem kwasu DHA są tłuste ryby, algi oraz jaja. Na rynku występuje również szereg suplementów diety – najczęściej w kapsułkach, w celu łatwiejszego przyjmowania.
Ryzyko anemii – suplementacja żelaza
To określenie zna chyba każdy z nas. Anemia to inaczej niedokrwistość, czyli obniżony poziom czerwonych krwinek w organizmie. Pełnią one kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego ciała, gdyż odpowiadają za transport tlenu do wszystkich narządów i tkanek. Ważną funkcję w tym procesie pełni żelazo, które ułatwia transport tlenu. Właśnie dlatego temat anemii jest nierozerwalnie związany z poziomem żelaza w organizmie.
Jak zatem rozpoznać niedokrwistość? Do najczęstszych objawów zalicza się zmęczenie, osłabienie oraz bladość skóry. Przyczyną tego stanu mogą być niedobory w organizmie, najczęściej właśnie niedobór żelaza. Warto jednak wiedzieć, że nie tylko brak tego cennego pierwiastka może powodować anemię. Niedobór odpowiedniego poziomu kwasu foliowego lub witaminy B12 również odpowiada za niski poziom czerwonych krwinek.
Istotnym wskaźnikiem w walce z anemią jest nie tylko poziom żelaza, lecz także poziom ferrytyny – białka, które kompleksuje jony żelaza i przechowuje je w wątrobie. Mówi nam o tym, jakie mamy zapasy tego mikroelementu w organizmie. Jakie zagrożenie niesie za sobą anemia w ciąży? Badania wskazują, iż niedokrwistość w trakcie trwania ciąży może przyczyniać się do zwiększonego współczynnika uszkodzeń płodowo-łożyskowych oraz do wcześniactwa. Naukowcy zwracają też uwagę na fakt, że nie każda ciężarna kobieta potrzebuje wsparcia w postaci żelaza oraz kładą nacisk na kwestie spersonalizowanej suplementacji na podstawie badań krwi.
Oprócz wzbogacenia diety produktami bogatymi w żelazo, można wprowadzić dodatkową suplementację, np. w formie kapsułek. Co ciekawe, wbrew powszechnej opinii o tym, że szpinak ma w sobie dużo żelaza, wcale tak nie jest. Tak naprawdę zawiera umiarkowane ilości, które w dodatku występują w formie trudno przyswajalnej dla człowieka.
Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy – zadanie dla jodu
Jod jest jednym z niezbędnych mikroelementów potrzebnych człowiekowi. Jego największe ilości znajdują się w tarczycy, gdzie pełni kluczową rolę. Przyczynia się do produkcji tyroksyny oraz trójjodotyroniny, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Wpływają bowiem regulująco na laktację i rozród, pobudzają procesy utlenia w tkankach oraz rozpad tłuszczów.
Zapewne kojarzymy jod z morzem albo z popularnym płynem Lugola – ciemnobrązową cieczą do odkażania. Gleby i woda z okolic nadmorskich są najbogatsze w ten pierwiastek. Naturalnie można go spotkać w takich produktach spożywczych, jak dorsz, tuńczyk, kurczak czy jaja. Warto jednak wiedzieć, że nasze zapotrzebowanie na jod jest bardzo małe – wynosi raptem około 0,2mg. Co więcej, jod w czystej postaci jest toksyczny, a jego dawka śmiertelna wynosi zaledwie 3-4g.
Jakie znaczenie ma jod dla kobiet w ciąży? Niedobór jodu w trakcie ciąży może spowodować szereg szkodliwych skutków dla zdrowia matki i płodu, w tym niedoczynność tarczycy czy uszkodzenia neurologiczne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca przyjmowanie 0,25mg jodyny, żeby zapobiec ewentualnym efektom ubocznym. Badacze niezmiennie zwracają uwagę na dwa aspekty: wszelka suplementacja w czasie ciąży powinna odbywać się pod czujnym okiem lekarza, a dawka powinna być dobierana indywidualnie do potrzeb matki.
Warto zatem udać się do lekarza i przedyskutować z nim kwestię suplementacji jodem.
Witamina D – silne kości i nerwy
O witaminie D można by napisać naprawdę długą książkę… Skupmy się jednak na jej dobroczynnym działaniu na zdrowie matki i dziecka. Po pierwsze, odgrywa niezwykle ważną rolę w organizmie – utrzymuje prawidłową strukturę i funkcję kośćca, układu nerwowego oraz układu odpornościowego. Badania wskazują też na pozytywny wpływ suplementacji witaminy D oraz wapnia na układ kostny noworodka. Zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu oraz prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej oraz nadciśnienia. Ponadto wzmacnia odporność organizmu matki, aby ta mogła być zdrowa przez całą ciążę. Najlepiej przyswajalna witamina D występuje rozpuszczona w tłuszczach, dlatego właśnie taką postać poleca się w suplementacji.
W trakcie ciąży ciało kobiety wykonuje olbrzymią pracę. Tak więc warto w tym okresie wspomóc się kilkoma niezbędnymi suplementami, które wpłyną korzystnie na stan zdrowia matki i jeszcze nienarodzonego dziecka.
Co z suplementacją po porodzie i w okresie karmienia piersią?
Wraz z mlekiem matki dziecko pobiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze, których potrzebuje do prawidłowego wzrostu. Organizm mamy powinien więc być w pełni sił. Dlatego zarówno po porodzie, jak i okresie karmienia piersią warto suplementować składniki, które wzmocnią maluszka i zapewnią mu wzorcowy rozwój.
W tym celu pomocna będzie niezastąpiona witamina D, która wspiera kostny rozwój dziecka. Przydatny okaże się również jod oraz kwas DHA, które chronią dziecko przed defektami neurologicznymi. Nie sposób zapomnieć o kwasie foliowym, który ma zbawienny wpływ na prawidłowe dorastanie dziecka – usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, przyczynia się do zachowania prawidłowej masy noworodków oraz pobudza procesy krwiotwórcze.
Każda przyszła i obecna mama powinna zadbać nie tylko o prawidłowy rozwój swojego potomstwa, lecz także o prawidłowy stan swojego zdrowia cielesnego i psychicznego. Nawet najlepsze suplementy nie zastąpią zbilansowanej diety, ruchu oraz spokoju ducha. Należy też pamiętać o regularnych badaniach i o konsultacji ich wyników z lekarzem prowadzącym.
Autorka: Adrianna Kubiak
Źródła:
McNulty H, Rollins M, Cassidy T, Caffrey A, Marshall B, Dornan J, McLaughlin M, McNulty BA, Ward M, Strain JJ, Molloy AM, Lees-Murdock DJ, Walsh CP, Pentieva K. Effect of continued folic acid supplementation beyond the first trimester of pregnancy on cognitive performance in the child: a follow-up study from a randomized controlled trial (FASSTT Offspring Trial). BMC Med. 2019 Oct 31;17(1):196. doi: 10.1186/s12916-019-1432-4. PMID: 31672132; PMCID: PMC6823954.
Dolin CD, Deierlein AL, Evans MI. Folic Acid Supplementation to Prevent Recurrent Neural Tube Defects: 4 Milligrams Is Too Much. Fetal Diagn Ther. 2018;44(3):161-165. doi: 10.1159/000491786. Epub 2018 Aug 22. PMID: 30134243.
von Schacky C. Omega-3 Fatty Acids in Pregnancy-The Case for a Target Omega-3 Index. Nutrients. 2020 Mar 26;12(4):898. doi: 10.3390/nu12040898. PMID: 32224878; PMCID: PMC7230742.
Echeverría F, Valenzuela R, Catalina Hernandez-Rodas M, Valenzuela A. Docosahexaenoic acid (DHA), a fundamental fatty acid for the brain: New dietary sources. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2017 Sep;124:1-10. doi: 10.1016/j.plefa.2017.08.001. Epub 2017 Aug 14. PMID: 28870371.
Breymann C. Iron Deficiency Anemia in Pregnancy. Semin Hematol. 2015 Oct;52(4):339-47. doi: 10.1053/ j.seminhematol.2015.07.003. Epub 2015 Jul 10. PMID: 26404445.
Roodenburg AJ. Iron supplementation during pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1995 Jul;61(1):65-71. doi: 10.1016/0028-2243(95)02155-l. PMID: 8549850.
Zhao W, Li X, Xia X, Gao Z, Han C. Iodine Nutrition During Pregnancy: Past, Present, and Future. Biol Trace Elem Res. 2019 Mar;188(1):196-207. doi: 10.1007/s12011-018-1502-z. Epub 2018 Sep 14. PMID: 30218312.
Taylor PN, Vaidya B. Iodine supplementation in pregnancy – is it time? Clin Endocrinol (Oxf). 2016 Jul;85(1):10-4. doi: 10.1111/cen.13065. Epub 2016 Apr 6. PMID: 26998765.
Pilz S, Zittermann A, Obeid R, Hahn A, Pludowski P, Trummer C, Lerchbaum E, Pérez-López FR, Karras SN, März W. The Role of Vitamin D in Fertility and during Pregnancy and Lactation: A Review of Clinical Data. Int J Environ Res Public Health. 2018 Oct 12;15(10):2241. doi: 10.3390/ijerph15102241. PMID: 30322097; PMCID: PMC6210343.
Palacios C, De-Regil LM, Lombardo LK, Peña-Rosas JP. Vitamin D supplementation during pregnancy: Updated meta-analysis on maternal outcomes. J Steroid Biochem Mol Biol. 2016 Nov;164:148-155. doi: 10.1016/j.jsbmb.2016.02.008. Epub 2016 Feb 11. PMID: 26877200; PMCID: PMC5357731.
Delshad H, Azizi F. Iodine nutrition in pregnant and breastfeeding women: sufficiency, deficiency, and supplementation. Hormones (Athens). 2020 Jun;19(2):179-186. doi: 10.1007/s42000-019-00160-2. Epub 2019 Nov 27. PMID: 31776808.
Khandelwal S, Swamy MK, Patil K, Kondal D, Chaudhry M, Gupta R, Divan G, Kamate M, Ramakrishnan L, Bellad MB, Gan A, Kodkany BS, Martorell R, Srinath Reddy K, Prabhakaran D, Ramakrishnan U, Tandon N, Stein AD. The impact of DocosaHexaenoic Acid supplementation during pregnancy and lactation on Neurodevelopment of the offspring in India (DHANI): trial protocol. BMC Pediatr. 2018 Aug 4;18(1):261. doi: 10.1186/s12887-018-1225-5. PMID: 30077178; PMCID: PMC6090734.